Nhạc sỉ Nguyễn Đức Quang đã ra đi vào cuối tháng 3 năm 2011. Anh sẽ mãi luôn được nhớ đến như là cánh chim đầu đàn của Phong Trào Du Ca và một huynh trưởng của Hướng Đạo Việt Nam. Ngoài ra, anh cũng được nhớ đến là tác giả của rất nhiều bài hát được phổ biến rộng rãi trong học sinh và sinh viên Việt Nam từ thập niên 60 cho đến nay. Nhạc sỉ Nguyễn Đức Quang và Phong Trào Du Ca đã đóng góp rất nhiều cho quê hương Việt Nam bằng những bài ca đầy tình người, kêu gọi tinh thần hăng hái phục vụ tha nhân và Đất Nước. Không phải chỉ bằng lời ca tiếng hát, Phong Trào Du Ca Việt Nam đã thực hiện những công việc thiết thực như công tác xã hội nhằm giúp đỡ đồng bào nghèo hay xoa dịu nổi thống khổ của các nạn nhân chiến tranh. Những bài hát du ca đã đi vào nhịp sống của tuổi trẻ Việt Nam trên đường xây đắp lại quê hương và dựng lại tình người.

Là học sinh hay sinh viên Việt Nam trong những năm 60 và 70 có lẽ không ai không biết đến một bài hát nào đó của anh Nguyễn Đức Quang. Các bài hát Hy Vọng Đã Vươn Lên, Về với mẹ cha, Đoàn ta ra đi, và nhất là Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ đã được hát vang lên trong các buổi sinh hoạt, các cuộc cắm trại hay các đợt công tác xã hội, từ các trường đại học cho đến cả các trường tiểu học ở khắp các miền của Đất Nước. Những bài hát của anh Nguyễn Đức Quang và Phong trào Du Ca đều đầy tràn đầy sức sống và rất "lửa". Không phải ngọn lửa căm hờn mà là ngọn lửa nung nấu tinh thần đấu tranh để xây dựng quê hương, hàn gắn lại những đổ vỡ do chiến tranh và tin tưởng vào một ngày mai tươi sáng hơn. Các bài hát này đều có hướng vươn lên vượt qua những gian khó của Đất Nước, không ngồi than van trước những khó khăn trước mắt cũng như không trông đợi mà phải tự dấn thân bắt tay vào việc xây dựng lại Quê Hương. Những bài hát của anh đều rất thiết tha và chân tình, đầy tình thương yêu đồng bào và Đất Nước, nói lên được niềm đau khổ của một dân tộc bị chia xẻ nhưng vẫn bộc lộ sự can cường, hun đúc tinh thần để cùng nhau đứng lên xây lại căn nhà Việt Nam.


Trong các buổi sinh hoạt của các đoàn Hướng Đạo, Hùng Tâm, hay Trai Việt của Taberd, tôi và các bạn đã từng hát nhiều bài của anh Nguyễn Đức Quang mà không hề biết tên tác gịả. Những bài hát này nằm trong những tập nhạc quay ronéo, hay được chúng tôi chép tay trong sổ trong các buổi sinh hoạt hay những buổi tập hát. Nói về bài hát Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ tôi được nghe lần đầu tiên trong buổi giới thiệu Phong Trào Du Ca Việt Nam tại trường Quốc Gia Âm Nhạc trong chương trình Tuần Lể Văn Hóa. Bài hát này có sức cuốn hút kỳ lạ, ngay trong lần trình diễn đầu tiên nhóm Du Ca đã phải hát lại nhiều lần theo lời yêu cầu của khán giả và từ đó Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ đã tỏa đi khắp mọi miền Đất Nước. Tại Taberd, vào khoảng năm 71 hay 72, Frère An Phong đã đưa bài hát này và một số bài hát khác của Phong Trào Du Ca vào chương trình sinh hoạt của học sinh và có lẽ đây là bài hát được học sinh Taberd hát hát nhiều nhất trong những đợt sinh hoạt, đại hội hay cắm trại. Cho đến nay, bài hát này vẫn còn được anh em cựu học sinh Taberd cùng nhau hát lại trong những ngày họp mặt sau bao nhiêu năm dài xa cách.

So với tôi, anh Nguyễn Đức Quang thuộc thế hệ đàn anh, tôi chỉ gặp anh vài ba lần trong các buổi sinh hoạt "ké" với các anh lớn trong các buổi sinh hoạt của các nhóm Du Ca và một lần trong buổi ra mắt tập nhạc Ta đi trên giòng lịch sử. Tôi thích nhiều bài hát của anh nhưng riêng một bài tôi đặc biệt yêu thích là bài Không Phải Là Lúc. Bài hát này là một lời kêu gọi đoàn kết và hết mình đóng góp vào công việc chung trong thời kỳ mà lòng nhân ái và sự dấn thân đang bị thay thế bằng sự nghi kỵ và chia rẽ. Lời của bài hát là lời khuyến khích hiệu quả đối với tôi trong nhiều năm tháng qua. Bài hát đã đem lại cho tôi niềm tin vào sự bắt đầu cho dù rất nhiều lần những sự bắt đầu đó không đem lại kết quả mong muốn.

Trong số những bài hát phổ biến nhiều của anh Nguyễn Đức Quang, có một bài được các bạn Taberd 76 ưa thích và hay hát trong các buổi họp mặt trong thời gian qua là bài Người Yêu Tôi Bệnh. Bài hát này là một lời kêu gọi tham gia xây dựng lại quê hương điêu tàn vì chiến tranh và cũng là bài hát về người yêu "Nguyễn Thị Quê Hương" mà anh đã chọn. Có lẽ hai câu cuối của bài hát này đã làm cho lời kêu gọi thêm sức mạnh và thấm sâu vào lòng người.

Anh Nguyễn Đức Quang cũng đã phổ nhạc hai bài thơ của Thầy Nguyễn Ngọc Thạch (Taberd 60) là Xin Chọn Nơi Này Làm Quê Hương và Bên Kia Sông. Bài thơ "Xin Chọn Nơi Này Làm Quê Hương" được anh Nguyễn Đức Quang đặc biệt yêu thích, trong một lần được phỏng vấn anh đã nói:

Và bài thơ này đã bay xa hơn và thấm sâu đậm hơn vào lòng người qua bài hát của anh Nguyễn Đức Quang.

Ngoài những bài ca khai phá và tình ca quê hương, anh Nguyễn Đức Quang còn có những bài hát về tình yêu đôi lứa rất nhẹ nhàng và rất "tình", với "Anh và Em", "Trẫm và Ái Khanh" qua cái bài Chuyện con gái, Khôn Hồn Có Cánh Thì Bay, .... Ca khúc Vì Tôi Là Linh Mục phổ từ thơ của Nguyễn Tất Nhiên dù gây nhiều ngộ nhận nhưng vẫn được phổ biến rộng qua các chương trình nhạc do các các sỉ nổi tiếng hát.

Vào những năm 70, khi cuộc chiến tranh ngày càng trở nên khốc liệt hơn và cuộc sống và xã hội Việt Nam ngày càng chao đảo hơn, những bài hát của anh Nguyễn Đức Quang cũng có những nét bất ổn. Như một chứng nhân của lịch sử, anh đã ghi lại sự khủng hoảng về niềm tin và sự phẩn uất trong thời gian này qua những bài hát như Im Lặng là Đồng Lõa, Phòng Thí Nghiệm Công Cộng, Cuộc Săn Người Vĩ Đại,... trong tập nhạc Ruồi và Kên kên. Những bài hát này là những tiếng kêu thống thiết trước những nghịch cảnh của Đất Nước và nói lên sự bất lực của cả một thế hệ trẻ trước những việc trái với lương tâm, đồng lõa với việc kéo dài cuộc sống điêu linh của cả dân tộc.

Sau năm 1975, những bài hát của phong trào Du Ca và của anh Nguyễn Đức Quang đã không còn được hát nữa, cuộc sống đã trở nên khó khăn hơn nhiều lần. Chiến tranh đã qua đi nhưng sao vẫn còn quá nhiều cay đắng, sự chia rẽ vẫn còn quá lớn, những bài hát ngợi ca hòa bình vẫn chưa được cất cao lên. Bao nhiêu năm tháng đã trôi qua, vào khoảng năm 2007, trong một lần ngồi uống cà phê với vài người bạn tại vườn Tao Đàn, tôi chợt nghe văng vẳng bài hát Về Với Mẹ Cha và một lúc sau đó là bài Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ cùng tiếng đàn guitare. Tôi đã sửng người khi nghe lại những bài hát sinh hoạt từ một nhóm các bạn trẻ ngồi vòng tròn hát và chơi các trò chơi nhỏ như tôi và các bạn trong đoàn Hùng Tâm ngày nào. Tôi đã hỏi và được biết các bạn này đang là sinh viên và sinh hoạt thường kỳ tại đây. Các bạn trẻ này cũng biết tác giả bài Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ là anh Nguyễn Đức Quang dù không biết là bài Về Với Mẹ Cha cũng có cùng tác giả. Qua chuyện này, tôi cảm thấy vui nghĩ rằng những bài hát của anh sẽ còn được truyền bá và sống lâu dài trong lòng người Việt Nam. Tôi cám ơn anh Nguyễn Đức Quang về những bài hát du ca của anh, những bài hát này đã cùng tôi đi từ những năm tháng sinh hoạt đoàn thể dưới mái trường Taberd cho đến bây giờ.


Lê Việt Quang
Tháng 5, 2011
Mục lục